تجارت الکترونيکي يا سنتي؟

آداب و رسوم تجارت در هر کجای دنیا به یک شکل است، اساسا تجارت اصولی دارد که با درایت باید آنرا پیش برد تا به اهداف نزدیک شد، درایتی که توام با صداقت باشد، صداقت نیز با اعتبار همراه خواهد شد. پس در تجارت سه اصل باید رعایت شود: درایت، صداقت و کسب اعتبار. فرقی ندارد تجارت شما از چه نوعی باشد، سنتی و بازاری و یا الکترونیکی، مهم این است بخواهید که تاجر شوید. گفته می‌شود یک تاجر، خروس خوان باید کرکره مغازه را بالا ببرد و تا بوق سگ کار کند. البته این حرف متعلق به قدیمی‌ها است، با احترامی که به قدیمی‌ترها باید گذاشت مجبور به گفتن این جمله هستم که این مثل کهنه شده است، در حال حاضر الکترونیک کمک زیادی به صاحبان مغازه کرده است به گونه‌ای که با فشردن یک کلید کرکره مغازه بالا یا پائین می‌رود و ما تجاری داریم که دیگر محل کسب و کارشان تعطیل نمی‌شوند.

اصطلاحا به آنها تجار 24*7 گفته می‌شود. درست است به آنها لقب تاجر الکترونیکی هم داده‌اند، از این رو که آنها علم تجارت الکترونیک آموخته‌اند و در محیطی آرام به کسب و کار خود می‌پردازند. تجارت الکترونیک از دید آنها بسیار شیرین است، حتی شماره تلفن همراه خود را بر سر در تجارت‌کده‌شان می‌نویسند تا وقت و بی‌وقت پذیرای تماس‌های مشتریان باشند. با رشد روز بروز تکنولوژی و آگاهی مردم از آنها همه راه ساده‌تر را برای تجارت انتخاب می‌کنند. شاید به جرات بتوان گفت که نیمی از مشاغل سنتی (غیر الکترونیکی) نیز با تجارت الکترونیک آشنا شده‌اند. این روزها آنها در اینترنت دنبال خرید و فروش هستند، از خارج بخرند و به خارج بفروشند، در داخل تولید کننده و به خارج صادر کنند، این روزها غیرالکترونیکی‌ها در اینترنت تبلیغات می‌کنند کافیست سری به سایت‌های مخصوص تبلیغات بزنید سایت‌هایی که محصولات شما را تبلیغ می‌کنند.

سایت‌های تبلیغاتی با جذب بیننده و بالا بردن آمار بازدید از طریق محبوبیت در موتورهای جست‌وجو محصولات شما را روزانه در دید هزاران نفر قرار می‌دهند. سایت‌هایی مثل: ایران تجارت، ایستگاه، نیاز روز و ... مانند نیازمندی‌های نشریات به همه سرویس می‌دهند. چه فرصتی از این بهتر که محصولاتمان را در محیطی که شبانه‌روز بیننده دارد معرفی کنیم و یا حتی محصولاتمان را بفروشیم. جست و جو، خرید، فروش، صادرات، واردات، تبلیغات و ... اینها همگی برای ما تجارت الکترونیک را به ارمغان می‌آورند.همانگونه که قبلا گفته شد تجارت آداب و رسومی دارد و من برای معرفی آداب و رسوم تجارت الکترونیک و اینکه باید از کجا بخرید و چگونه بخرید و چگونه خریدار به شما اعتماد کند و شما چگونه اعتبار به دست بیاورید، این مطالب را از منابع معتبر برایتان گردآوری کرده‌ام:

قانون تجارت الکترونیک

ماده – 68 هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی، از طریق ورود، تغییر، محو و توقف داده پیام و مداخله در پردازش داده پیام و سیستم‌های رایانه‌ای، و یا استفاده از وسایل کاربردی سیستم‌های رمز نگاری تولید امضاء – مثل کلید اختصاصی بدون مجوز امضاء کننده و یا تولید امضای فاقد سابقه ثبت در فهرست دفاتر اسناد الکترونیکی و یا عدم انطباق آن وسایل با نام دارنده در فهرست مزبور و اخذ گواهی مجعول و نظایر آن اقدام به جعل داده پیام‌های دارای ارزش مالی و اثباتی نماید تا با ارائه آن به مراجع اداری، قضائی مالی و غیره به عنوان داده پیام‌های معتبر استفاده نماید جاعل محسوب و به مجازات حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی به میزان پنجاه میلیون ریال محکوم می‌شود.
تبصره – مجازات شروع به این جرم حداقل مجازات در این ماده می‌باشد.

کلاهبرداری کامپیوتری

ماده – 67 هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی، با سوء‌استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام‌ها، برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف داده پیام مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه‌ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم‌های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه، اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال ماخوذه محکوم می‌شود.

کلاهبرداری

برای محافظت از فعالیت‌های مخترعانه، قانون کپی‌رایت در تجارت الکترونیک به وجود آمده است. خیلی از کاربران اینترنت ممکن است تعجب کنند که کپی رایت به چه معنی است وقتی که میلیون‌ها نفر به اینترنت دسترسی دارند و هر اطلاعاتی در هر زمینه‌ای که بخواهند را می‌توانند بگیرند؟ قانون کپی رایت جلوگیری می‌کند از کپی برداری، پخش کردن نشان دادن و گرفتن کارهای مشابه از یک اثری که توسط قانون کپی رایت محافظت می‌شود. (نویسنده اثر می‌تواند حق کپی برداری را به شخص دیگری مانند انتشارات منتقل کند.) قانون کپی‌رایت بازدارنده بقیه افراد نیست که مستقلا همچنین اثر و یا ایده‌ای بسازند.معمولا قانون کپی‌رایت پس از مرگ نویسنده تا 50 سال بعد از آن پا برجاست. اثراتی که توسط قانون کپی‌رایت محافظت می‌شود شامل اثرات ادبی (شامل برنامه‌های کامپیوتری)، اثرات موسیقیایی، پانتومیم و تئاتر، عکس و کارهای گرافیکی، مجسمه‌سازی، تصاویر متحرک و بقیه کارهای صوتی تصویری، ضبط صدا و کارهای معماری می‌شود.

امروزه، ثبت یک اثر در قانون کپی‌رایت پیشنهاد می‌شود زیرا اگر کار خود را ثبت نکنید، هر کسی می‌تواند آنرا آزادانه منتقل کند و سودی به سازنده اثر نرسد. عناصر اولیه یک اثر حالت و اصل بودن آن هستند. برای قانون کپی‌رایت، یک کار اصل درنظر گرفته می‌شود اگر که مستقلا ساخته شده باشد و از چیز دیگری کپی‌برداری نشده باشد. علاوه بر این، اصل بودن لزوما به معنای تک بودن و خاص بودن نیست، نمی‌توان قانون کپی‌رایت را به یک اثر نداد به این دلیل که شبیه اثر دیگری است. همچنین، قانون کپی‌رایت ایده و حقایق را شامل نمی‌شود. خیلی از کاربران اینترنت ممکن است تعجب کنند که کپی‌رایت به چه معنی است وقتی که میلیون‌ها نفر به اینترنت دسترسی دارند و هر اطلاعاتی در هر زمینه‌ای که بخواهند را می‌توانند بگیرند؟ این موارد را در رابطه با کپی رایت در اینترنت در نظر داشته باشید: نویسنده یک پیغام در گروه‌های خبری شامل قانون کپی‌رایت می‌باشد.

اگر چه که پست کردن دوباره پیغام معمول است، ما این شامل نقض قانون کپی‌رایت می‌شود مگر اینکه نویسنده این پیغام این اجازه را داده باشد. به همین لحاظ، خیلی از گروه‌های خبری از شما هنگام ثبت‌نام می‌خواهند که چنین حقی را به آنها بدهید. عکس‌های دیجیتالی معمولا در اینترنت جابجا می‌شوند و پخش می‌شوند. سازنده اولیه اثر اگر که خود آن را ساخته باشد و از جای دیگری کپی نکرده باشد شامل قانون کپی‌رایت می‌باشد و بقیه افراد که عکس را کپی می‌کنند، چاپ می‌کنند و پخش می‌کنند مشمول نقض قانون کپی‌رایت هستند. نرم‌افزارهایی که در اینترنت کپی می‌شوند و پخش می‌شوند مشمول نقض قانون کپی‌رایت هستند.

نویسنده یک نامه الکترونیکی نیز در بیشتر موارد شامل حمایت قانون کپی رایت می‌باشد و افراد دیگر حق پخش و استفاده از آن نامه الکترونیکی بدون مطلع کردن نویسنده را ندارند. با این حال، قانون کپی‌رایت در بعضی قسمت‌های اینترنت نامفهوم است و حرفی برای گفتن ندارد. به عنوان مثال، ذخیره و فرستادن ایمیل توسط یک ISP و یا Router مشمول نقض قانون کپی‌رایت می‌شود؟ لازم است در این دوره که در کشورمان ایران، مسئولین در حال ثبت قوانین حمایت کننده از پیشرفت تکنولوژی اطلاعات و تجارت الکترونیک هستند، به این موضوع توجه کنند.

نقض حق مولف

ماده – 74 هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با تکثیر، اجرا و توزیع (عرضه و نشر) مواردی که در قانون حمایت حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 3/9/1348. و قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب 26/9/1352 و قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای مصوب 4/10/1379، منوط بر آنکه امور مذکور طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی مجاز شمرده شود، در صورتی که حق تصریح شده مولفان را نقض نماید به مجازات سه ماه تا یک سال حبس و جزای نقدی به میزان پنجاه میلیون (000/000/50) ریال محکوم خواهد شد.

ابزار تجارت الکترونیک

سیستم اطلاعاتی مطمئن: (Secure Information system ) سیستم اطلاعاتی است که:

1- به نحوی معقول در برابر سوءاستفاده و نفوذ محفوظ باشد.
2- سطح معقولی از قابلیت دسترسی و تصدی صحیح را دارا باشد.
3- به نحوی معقول متناسب با اهمیت کاری که انجام می‌دهد پیکربندی و سازماندهی شده باشد.
4- موافق با رویه ایمن باشد. رویه ایمن: (Secure Method ) رویه‌ای است برای تطبیق صحت ثبت (Data ) که منشاء و مقصد آن با تعیین تاریخ و برای یافتن هر گونه خطا یا تغییر در مبادله، محتوا و یا ذخیره‌سازی (Data) از یک زمان خاص یک رویه ایمن ممکن است با استفاده از الگوریتم‌ها یا کدها، کلمات یا ارقام شناسایی، رمزنگاری،‌ روش‌های تصدیق با پاسخ برگشت و یا طرق ایمنی مشابه، انجام شود.
امضای الکترونیکی: (Electronic Signature) عبارت از هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به ( Data ) است که برای شناسایی امضاءکننده (Data)، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وسایل ارتباط از راه دور: (Means Of Distance Communication ) عبارت از هر نوع وسیله ای است که بدون حضور فیزیکی همزمان تامین کننده و مصرف کننده جهت فروش کالا و خدمات استفاده می‌شود.

حمایت از مصرف کننده (Consumer Protection )

ماده – 33 فروشندگان کالا و ارائه دهندگان خدمات بایستی اطلاعات موثر در تصمیمگیری مصرف‌کنندگان جهت خرید و یا قبول شرایط را از زمان مناسبی قبل از عقد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند. حداقل اطلاعات لازم، شامل موارد زیر می‌باشد:

الف – مشخصات فنی و ویژگی‌های کاربردی کالا و یا خدمات.
ب- هویت تامین کننده، نام تجاری که تحت آن نام به فعالیت مشغول می‌باشد و نشانی وی.
ج- آدرس پست الکترونیکی، شماره تلفن و یا هر روشی که مشتری در صورت نیاز بایستی از آن طریق با فروشنده ارتباط برقرار کند.
د- کلیه هزینه هائی که برای خرید کالا بر عهده مشتری خواهد بود (از جمله قیمت کالا و یا خدمات، میزان مالیات، هزینه حمل، هزینه تماس)
ه- مدت زمانی که پیشنهاد ارائه شده معتبر می‌باشد.
و- شرایط و فرآیند عقد از جمله ترتیب و نحوه پرداخت، تحویل و یا اجرا، فسخ، ارجاع خدمات پس از فروش.

ماده – 34 تامین‌کننده باید به طور جداگانه ضمن تایید اطلاعات مقدماتی، اطلاعات زیر را ارسال نماید:

الف – آدرس محل تجاری یا کاری تامین کننده برای شکایت احتمالی.
ب – اطلاعات راجع به ضمانت و پشتیبانی پس از فروش.
ج – شرایط و فراگرد فسخ معامله به موجب مواد (37) و (38) این قانون.
د- شرایط فسخ در قراردادهای انجام خدمات.

در قواعد تبلیغ: (Marketing)

ماده – 50 تامین‌کنندگان در تبلیغ کالا و خدمات خود نباید مرتکب فعل یا ترک فعلی شوند که سبب مشتبه شدن و یا فریب مخاطب از حیث کمیت و کیفیت شود.
ماده – 51 تامین کنندگانی که برای فروش کالا و خدمات خود تبلیغ می‌کنند نباید سلامتی افراد را به خطر اندازند.
ماده – 52 تامین کننده باید به نحوی تبلیغ کند که مصرف کننده به طور دقیق، صحیح و روشن اطلاعات مربوط به کالا و خدمات را درک کند.
ماده – 53 در تبلیغات و بازاریابی باید هویت شخص یا بنگاهی که تبلیغات به نفع اوست روشن و صریح باشد.
ماده – 54 تامین کنندگان نباید از خصوصیات ویژه معاملات به روش الکترونیکی جهت مخفی نمودن حقایق مربوط به هویت یا محل کسب خود سوءاستفاده کنند.
ماده – 55 تامین کنندگان باید تمهیداتی را برای مصرف کنندگان در نظر بگیرند تا آنان راجع به دریافت تبلیغات به نشانی پستی و یا پست الکترونیکی خود تصمیم بگیرند.
ماده – 56 تامین کنندگان در تبلیغات باید مطابق با رویه حرفه‌ای عمل نمایند.
ضوابط آن به موجب آیین نامه‌ای است که در ماده (79) این قانون خواهد آمد.
ماده – 57 تبلیغ و بازاریابی برای کودکان و نوجوانان زیر سن قانونی به موجب آیین‌نامه‌ای است که درماده (79) این قانون خواهد آمد.

انتخاب روش پرداخت

هنگامی که سایت تجارت الکترونیک خود را طراحی می‌کنید، سازمان شما باید در نظر داشته باشد که مشتریان قرار است از چه روشی در وب پرداخت کنند. روشی که در ابتدا به ذهن مدیران سایت‌های تجارت الکترونیک می‌رسد اینست که اطلاعات کارت اعتباری را به صورت آنلاین جمع‌آوری کنند و خود این اطلاعات را پردازش کنند (Offline manual process). این روش راه را برای کلاهبرداری، وارد کردن اطلاعات اشتباه و به هدر دادن نیروی انسانی باز می‌گذارد. اما روش‌های مختلف پرداخت در سایت‌های تجارت الکترونیک به این قرار است:

کارت اعتباری (Credit Card)

برای اتومات کردن پرداخت کارت اعتباری در سایت‌های تجارت الکترونیکی ، پرداخت آنلاین باید تنظیم شود. با راه اندازی سیستم پرداخت آنلاین، بسیاری از مشکلات بالقوه حل می‌شود. سه کار اصلی که پیش از راه اندازی پرداخت آنلاین باید انجام دهید از این قرار است: آماده کردن سرور و سایت تجارت الکترونیک : صفحات سایت تجارت الکترونیک شما باید قابلیت اتصال به بانک‌های اطلاعاتی برای انجام پرداخت را با استانداردهای خاص داشته باشند. راه اندازی حساب تجاری آنلاین: حساب تجاری آنلاین برای پردازش پرداخت های آنلاین لازم است. معمولا حساب تجاری آنلاین شامل شناسه تجاری (Merchant ID – MID) و شناسه ترمینال (Terminal ID – TID) می‌باشد که برای راه اندازی سیستم آنلاین پردازش کارت اعتباری این اطلاعات لازم است. نصب نرم افزار پرداخت: بسیاری از نرم افزارهای پرداخت امروزه وجود دارند مانند CyberCash و vPOS . نرم افزاری که شما انتخاب می‌کنید باید قابلیت اتصال به حساب بانک و شارژ کارت اعتباری را داشته باشد.

پول نقد دیجیتالی (Digital Cash)

گزینه دیگر برای سایت‌های تجارت الکترونیک ، پول نقد دیجیتالی می‌باشد. این روش هنوز استاندارد سازی نشده است و شرکت های مختلفی که بسته های نرم افزاری مخصوص سایت‌های تجارت الکترونیک درست کرده‌اند، هنوز با هم همخوانی ندارند. برای این کار شما باید نرم افزاری را روی سیستم خود نصب کنید که این کار خوشایند خیلی از افراد نیست، به همین دلیل روش پول نقد دیجیتالی زیاد همه گیر نشده است. اما این روش یک سری قابلیت های خوب دارد. ابتدا اینکه سیستم پشتیبانی بانکی برای این کار لازم نیست. در واقع پرداخت هایی که از این روش در سایت های تجارت الکترونیک انجام می‌گیرد همان لحظه کامل می‌شود. امتیاز دیگر این روش اینست که پول نقد الکترونیکی هزینه‌ای ندارد. بنابراین، این روش برای سایت‌های تجارت الکترونیکی که کالاهای کم قیمت می‌فروشند و حجم مبادله زیادی دارند مناسب می‌باشد. امتیاز دیگر پول نقد دیجیتالی در مبادلات تجارت الکترونیک اینست که نام خریدار مجهول می‌ماند. هنگامی که شماکالایی با کارت اعتباری خود می‌خرید لازم است که حتما نام و آدرس خود را وارد کنید، اما پول نقد دیجیتالی اینطور نیست و اگر درست پیاده شود هیچ رده پایی از خود برای پیگیری باقی نمی‌گذارد. دو مهیاگر این سرویس برای سایت های تجارت الکترونیک DigiCash و CyberCash هستند.

پرداخت هنگام تحویل (Cash on delivery – COD)

در این روش که بسیار در شرایط فعلی مناسب کشورمان می‌باشد و تقریبا تمامی سایت‌هایی که در زمینه تجارت الکترونیک فعالیت می‌کنند از این روش استفاده می‌کنند، هنگامی که مشتری در وب سایت خرید می‌کند، در هنگام فرایند پرداخت مشتری نام و تلفن و آدرس خود را در سایت تجارت الکترونیک می‌گذارد . کارمندان فروش سایت با شخص تماس می‌گیرند و در صورت درست بودن همه چیز، کالا را در محل خریدار تحویل می‌دهند و هزینه کالا را دریافت می‌کنند.